Wykopaliska w Kuwejcie okiem Uczestnika! (aktualizacja 29.02.2012)

W dniu dzisiejszym Archeologia Wschodu pragnie przedstawić artykuł autorstwa Krzysztofa Kiersnowskiego,  studenta IV roku archeologii w Instytucie Archeologii na Uniwersytecie Warszawskim. Krzysztof zaznajomi Czytelników ze znaleziskami i ogólną charakterystyką stanowisk kopanych przez polsko-kuwejcką misję archeologiczną w Kuwejcie prowadzoną przez prof. Piotra Bielińskiego okiem uczestnika ostatniej z nich, która miała miejsce jesienią minionego roku 2011.

Polsko-kuwejckie wykopaliska w północnym Kuwejcie.

by Krzysztof Kiersnowski

Na początku grudnia dobiegła końca siódma kampania wykopaliskowa Polsko-Kuwejckiej Misji Archeologicznej w Kuwejcie. Badania opierają się na współpracy Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW z Narodową Radą Kultury i Sztuk Pięknych Kuwejtu. Prace wykopaliskowe odbywają się dwa razy w roku. Jesienna misja, w której brałem udział, prowadzona jest przez prof. Piotra Bielińskiego.

Tegoroczne jesienne badania trwały pięć tygodni i skupiały się na osadzie z okresu Ubaid, odkrytej kilka lat temu przez archeologów kuwejckich. Polacy prowadzą badania na tym stanowisku, które nosi nazwę Bahra 1, od 2009 roku. Osada znajduje się na pustyni As-Sabbiya w północnym Kuwejcie (mapa 1). Celem ekspedycji było poznanie zasięgu osady. Jej rozmiar okazał się dużą niespodzianką. Mimo, że ograniczony czas badań nie pozwolił na odkrycie zasięgu całej osady, już teraz wiadomo, że jest ona jedną z największych spośród znanych osad z tego okresu w rejonie Zatoki Perskiej (vel Arabskiej).

Mapa 1. Położenie stanowiska.

Osada była zamieszkana w okresie kultury Ubaid, istniejącej od początku VI tysiąclecia do połowy IV. Ceramika znajdowana na stanowisku, posiadająca charakterystyczne dla tego okresu kształt oraz malowane wzory pozwala na datowanie osady na fazy 3 i 2/3 tego okresu. Na terenie stanowiska eksplorowane są kamienne mury. Wzniesione są na niewielką wysokość z lokalnego piaskowca, łatwo dostępnego w okolicy. Wyższe partie murów musiały być zbudowane z innego materiału, nie zostawiającego po sobie śladów – brak na stanowisku gruzowisk świadczących o zawalonych ścianach, czy też zniszczonych murach z cegły mułowej. Przypuszczalne mieszkańcy osady do wznoszenia ścian używali materiałów organicznych, np.  plecionek roślinnych wzmocnionych błotem.

Oprócz fragmentów budynków zostały odkryte w tym sezonie także powiązane z nią instalacje gospodarcze. W większości były to zapewne paleniska zbudowane ze stojących na sztorc i ustawionych w kręgu płaskich kamieni. Około 50 metrów na północ od głównej części osady, pod skałą osłaniającą osadę od północno-zachodnich wiatrów odkryto około dziesięciu owalnych skupisk kamieni, których przeznaczenia nie udało się określić, ze względu na całkowity brak materiału i śladów wskazujących na funkcję owych skupisk.

Materiał znajdowany w osadzie to w głównej mierze duże ilości muszli, nieraz całe ich skupiska, które z pewnością zostały utworzone w wyniku ludzkiej działalności – ich naturalne pochodzenie zostało wykluczone dzięki badaniom geologicznym określającym zasięg zatoki w starożytności. Na stanowisku znajdywana jest także ceramika oraz narzędzia kamienne, różnego rodzaju muszlowe paciorki, a także krzemienne wiertniki, które służyły do przewiercania muszli. Ze względu na różnorodność znalezisk w badaniach bierze udział wielu specjalistów – ceramolog, specjalista od narzędzi krzemiennych, konserwator, geodeta oraz geolog. W tym roku część materiału kostnego z osady została oddana do badań archeozoologicznych, planowane są też kolejne badania specjalistyczne.

Pomimo trzech sezonów badań, z osadą wiąże się wciąż wiele pytań – gdzie było źródło wody pitnej dla jej mieszkańców? Czym się żywili? Czym się zajmowali? Odpowiedzi na te pytania mamy nadzieję uzyskać dzięki następnym sezonom badań.

Więcej informacji na temat polskich badań w Kuwejcie można znaleźć na stronie Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej:

http://www.pcma.uw.edu.pl/index.php?id=26&L=0.

Polecam lekturze także raport z wykopalisk na pustyni As-Sabbiya w latach 2007-2010, znajdujący się w bibliotece IA UW¹ oraz artykuły znajdujące się pod adresami:

http://www.arabtimesonline.com/Portals/0/PDF_Files/pdf11/dec/05/06.pdf

http://www.kuwaittimes.net/read_news.

phpnewsid=NjU3NTA0OTI3Mw%3D%3D&mid=5487

1 Kuwaiti – Polish Archaeological Investigations In Northern Kuwait; As-Sabbiya 2007-2010, Warsaw – Al-Jahra 2011, National Council for Culture, Arts and Letters, Kuwait oraz Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw

Pracę na kapryśnej w pogodę pustyni umilały wypasane w okolicy stada wielbłądów!

Ten pokaz slajdów wymaga włączonego JavaScript.

 

Kolejne wspaniałe odkrycia w północno-wschodniej Syrii

Syryjska misja archeologiczna pracująca na terenie Hassake w północno-wschodniej Syrii odkryła wczesnochrześcijański kościół oraz cmentarzysko donosi SANA. Szefem bliskowschodniej ekspedycji archeologicznej jest Abdul-Masih Baghdo. Odkryty kościół jest pierwszym znaleziskiem architektonicznym podczas czwartego już sezonu wykopalisk na tym stanowisku. Kościół ma 22,50 metra długości i 14,50 metra szerokości. Jest on położony bezpośrednio na południe od odkrytej w drugim sezonie badań katedry.

Kościół wzniesiono z bazaltu a jego ściany pokryto warstwą gipsu. Tak przygotowane ściany malowano. Niestety stworzone tutaj freski zostały odnalezione w bardzo słabym stanie i ich pozostałości są teraz poddawane konserwacji. Kościół można podzielić na dwie osobne części. Wejście do świętego przybytku (a zarazem części pierwszej) prowadziło od południa poprzez trzy wąskie otwory, każde o szerokości 1 m. Pierwsza część ma 8,6 metra długości i niecałe 13 m szerokości  i jest oddzielona od westybulu dwiema bazaltowymi kolumnami o średnicy 1,1 metra.

Pod północną ścianą budowli odnaleziono tron. Został on wykonany z połączenia bazaltowych bloków, cegły i gipsu. Według kierownika prac syryjskiej misji mogło to być miejsce/tron na świętą figurę. Przy południowej oraz zachodniej ścianie kościoła odkryto mniejsze kamienne siedziska, które prawdopodobnie były przygotowane  dla duchownych. Jedno z nich wyróżniało się wielkością i mogło należeć do duchownego wyższego rangą.

Druga część kościoła rozciąga się we wschodniej części opisywanej  budowli. Według Abdula Masiha Baghdo jest to tzw. „święte świętych” (sanctum sanctorum) czyli najświętsze miejsce chrześcijańskiej świątyni. Ma ono wymiary 5,10 na 2,10 metra. Wejście do tej osobnej części kościoła jest oflankowane dwiema kamiennymi półkolumnami.

Kolejne odkrycie miało miejsce po drugiej, północnej stronie katedry. Odnaleziono w tym miejscu cmentarzysko wczesnochrześcijańskie o powierzchni ponad 140 m2 (18 x 8 metrów). Jak dotąd na terenie cmentarza odsłonięto (ale jeszcze nie otwarto!) 18 grobów oraz pozostałości 3 kaplic z fasadami dekorowanymi kamiennymi półkolumnami. Według odkrywcy nekropola jest powiązana z odkopaną 3 lata wcześniej niedaleko położoną katedrą.

SANA nie opublikowało żadnego zdjęcia nowej budowli. Dodatkowo dołączam więc do artykułu zdjęcia samej katedry, które zostały wykonane m.in. przez członków SKN „Szarkun” podczas zwiedzania stanowiska Hassake w ramach wykopalisk polsko -syryjskiej misji w Tell Arbid pod kierownictwem prof. Piotra Bielińskiego w roku 2010.

Ten pokaz slajdów wymaga włączonego JavaScript.

Źródło: Syrian Arab News Agency

Fotografie: Krzysztof Kiersnowski, Dominika Kossowska, Jacek Hamburg, Katarzyna Pawłowska, Ewa Czyńska.